کود سولفات روی یکی از مهم ترین منابع تأمین عنصر روی در کشاورزی است که با قابلیت جذب بالا، نقش اساسی در رشد رویشی، گلدهی، تشکیل میوه و افزایش مقاومت گیاهان دارد. این کود در انواع تکآبه، هفتآبه و گرانوله عرضه می شود و برای خاک های آهکی، قلیایی و کم مواد آلی بهترین گزینه برای رفع سریع کمبود روی به شمار می رود. سولفات روی با شرکت در تشکیل کلروفیل، فعالیت بیش از ۳۰۰ آنزیم و تحریک هورمون های رشد، بهطور مستقیم کیفیت و عملکرد محصولات را افزایش میدهد. روش های مصرف آن شامل محلول پاشی، چالکود، مصرف خاکی و کوددهی از طریق آبیاری است که بسته به نوع محصول و شرایط خاک انتخاب میشود. استفاده اصولی از این کود میتواند زردی برگ، ریزبرگی، کاهش رشد و ریزش میوه را بهطور کامل برطرف کرده و باردهی را به طور چشمگیری افزایش دهد.
همچنین در کنار تأمین روی، استفاده از منابع معتبر برای خرید سولفات روی میتواند اثربخشی برنامه تغذیهای را کاملتر کرده و روند بهبود کمبود عناصر را سرعت ببخشد.
کود سولفاتروی چیست؟ (Zinc Sulfate)
در پاسخ به این سوال که کود سولفاتروی چیست میتوان گفت که، کود سولفات روی یکی از منابع قابل حل و سریع الجذب عنصر روی است که معمولاً به صورت پودر یا گرانول سفید تا مایل به آبی عرضه میشود. این کود با فراهم سازی یون Zn²⁺، کمبود روی را در خاک های آهکی، قلیایی و کم موادآلی برطرف میکند و باعث بهبود تقسیم سلولی، تشکیل آنزیم ها، سنتز پروتئین و افزایش مقاومت گیاه می شود.
ترکیبات کود سولفاتروی
کود سولفاتروی معمولاً شامل موارد زیر است:
- ZnSO4 ترکیب اصلی و منبع تامین یون روی
- آب تبلور که میزان آن نوع کود را تعیین میکند
- میزان خلوص که کیفیت نهایی کود و سرعت جذب آن را مشخص میکند
انواع کود سولفاتروی
سولفات روی تکآبه (ZnSO4·H2O)
سولفات روی تکآ به بیشترین درصد روی را در میان انواع این کود دارد و به دلیل حلالیت بسیار خوب، سریع تر از سایر فرم ها توسط گیاه جذب می شود. این نوع بهترین انتخاب برای محلول پاشی و همچنین برای خاک هایی است که کمبود شدید روی دارند و نیاز به جذب فوری وجود دارد.
سولفات روی هفتآبه (ZnSO4·7H2O)
این نوع، مقدار روی کمتری نسبت به تک آبه دارد اما همچنان حلالیت مطلوبی ارائه میدهد و برای مصرف خاکی انتخاب مناسبی است. عملکرد آن در برنامه های تغذیه سالانه درختان، زراعت و باغها قابل قبول است و به خصوص در خاک های آهکی رایج در کشور کاربرد گستردهای دارد.
سولفات روی گرانوله
سولفات روی گرانوله بهدلیل شکل دانه ای، پخش یکنواخت تری در زمین کشاورزی دارد و برای استفاده با دستگاه های کودپاش گزینه ای ایده آل است. این شکل کود دیرتر از نوع پودری حل می شود و به همین دلیل برای تغذیه تدریجی گیاه و مدیریت بهتر مصرف در زمین های وسیع استفاده میشود.
نقش روی در رشد گیاهان
روی یک عنصر کلیدی برای فعالیت بیش از ۳۰۰ آنزیم است و در فرآیند هایی مانند تقسیم سلولی، ساخت هورمون های رشد، تشکیل پروتئین، تنظیم سوختوساز و جلوگیری از تجمع سمیت در گیاه نقش اساسی دارد.
چه محصولاتی بیشترین نیاز به سولفاتروی دارند؟
محصولاتی مانند درختان میوه (سیب، پسته، مرکبات)، غلات (گندم، جو)، حبوبات، ذرت، برنج و انگور بیشترین حساسیت را به کمبود روی دارند و مصرف سولفاتروی در افزایش رشد رویشی و باردهی آنها اهمیت ویژهای دارد.
تأثیر سولفاتروی بر جوانه زنی و گلدهی
روی موجب تحریک تولید هورمون اکسین، افزایش تعداد گل، کاهش ریزش میوه و بهبود تشکیل جوانههای سالم میشود. این عنصر نقش کلیدی در تبدیل انرژی دارد و به همین دلیل در مراحل آغازین رشد کاملاً ضروری است.
بهترین زمان مصرف سولفات روی در طول فصل
- اواخر زمستان تا اوایل بهار برای محلولپاشی قبل از تورم جوانهها
- مرحله رشد رویشی فعال
- س از برداشت محصول برای تقویت ذخیره غذایی درخت
- در محصولات زراعی نیز معمولاً در زمان کاشت یا دوبرگی شدن مناسب است
نقش سولفاتروی در افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش
سولفات روی باعث افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش خشکی، شوری، گرما و بیماری های قارچی می شود. همچنین با تقویت دیواره سلولی و بهبود فعالیت آنزیمی، تحمل گیاه در شرایط سخت را بالا می برد.
آیا استفاده زیاد از سولفاتروی باعث مسمومیت گیاه میشود؟
بله. مصرف بیش ازحد می تواند منجر به مسمومیت روی، کاهش جذب آهن و منگنز، زردی برگ ها و کاهش رشد شود. رعایت دوز توصیه شده اهمیت زیادی دارد.
نقش سولفاتروی در تشکیل کلروفیل و سبزینه
روی به طور مستقیم در تشکیل کلروفیل و تنظیم انتقال مواد در گیاه دخالت دارد. کمبود آن باعث زردی بین رگبرگی، کوچک شدن برگها و کاهش فتوسنتز میشود.
علائم کمبود روی در محصولات کشاورزی
- زردی بین رگبرگی
- کوتولگی و کوچک ماندن برگها
- تاخیر در گلدهی
- کاهش تشکیل میوه
- خشکیدگی سرشاخهها
- تشکیل میوههای ریز و کمکیفیت
تاثیر کود سولفاتروی بر عملکرد محصولات
سولفات روی با بهبود رشد رویشی، افزایش کلروفیل، کاهش ریزش میوه و تقویت سیستم ریشه، موجب افزایش کمی و کیفی محصول میشود. استفاده منظم از آن باعث افزایش وزن میوه، بهبود رنگ، افزایش پروتئین در غلات و کاهش خسارت تنش ها می شود.
روشهای مصرف کود سولفاتروی
1. محلولپاشی
محلول پاشی یکی از سریع ترین روشهای جذب روی توسط گیاه است، زیرا عنصر مستقیماً از طریق برگ وارد بافت گیاهی میشود. این روش برای رفع کمبودهای ناگهانی و در مراحل حساس رشد مانند قبل از گلدهی، بعد از تشکیل میوه یا هنگام مشاهده علائم زردی برگ بسیار مؤثر است.
۲. چالکود
روش چالکود بیشتر برای درختان میوه و گیاهان چند ساله استفاده می شود و اثرگذاری طولانی مدتی دارد، زیرا کود در ناحیه ریشه های فعال قرار میگیرد. این روش برای خاک های آهکی بسیار توصیه می شود، چون کارایی سولفات روی را در چنین خاک هایی افزایش می دهد و امکان جذب بهتر را فراهم میکند.
۳. مصرف خاکی
در این روش، کود در زمان کاشت یا قبل از شخم در خاک پخش و مخلوط میشود تا همراه با رشد ریشه در دسترس گیاه قرار گیرد. مصرف خاکی برای محصولات زراعی مانند گندم، ذرت، کلزا و حبوبات کاربرد زیادی دارد و نیاز غذایی اولیه گیاه را بهخوبی تأمین میکند.
۴. کوددهی همراه با آبیاری
این روش که بیشتر در آبیاری قطرهای، بارانی و سیستمهای تحت فشار استفاده میشود، امکان توزیع یکنواخت و جذب تدریجی روی را فراهم میکند. کوددهی همراه آبیاری برای اراضی وسیع و خاکهای سبک که مواد مغذی را سریع از دست میدهند گزینهای بسیار مناسب به شمار میرود.
تفاوت سولفاتروی با کلاتروی
سولفات روی و کلات روی هر دو منابع تأمین عنصر ضروری روی هستند، اما عملکرد و کاربرد آن ها در کشاورزی یکسان نیست. سولفات روی به دلیل قیمت مناسب، دسترسی آسان و امکان مصرف در روش های مختلف، انتخابی پرکاربرد برای بیشتر مزارع است. در مقابل، کلات روی جذب بسیار سریع تری دارد و در خاک های قلیایی یا شرایطی که نیاز به تأثیر فوری وجود دارد عملکرد بهتری نشان میدهد.
ویژگی | سولفاتروی | کلاتروی |
سرعت جذب | متوسط | بسیار بالا |
قیمت | اقتصادیتر | گرانتر |
سازگاری با خاک قلیایی | متوسط | عالی |
کاربرد | محلولپاشی، خاکی، چالکود | بیشتر محلولپاشی |
سؤالات متداول درباره کود سولفاتروی
1. چرا گیاهان به سولفاتروی نیاز دارند؟
روی برای تشکیل کلروفیل، رشد جوانهها، گلدهی، افزایش باردهی و تقویت مقاومت گیاه ضروری است.
2. بهترین زمان مصرف سولفات روی چه موقع است؟
اواخر زمستان، ابتدای فصل رشد، قبل از گل دهی و در مراحل بحرانی تغذیه ای بهترین زمان مصرف است.
3. کدام نوع سولفات روی برای محلول پاشی مناسب تر است؟
سولفاتروی تک آبه بهدلیل خلوص و درصد روی بالاتر، بهترین انتخاب برای محلول پاشی است.
4. آیا میتوان سولفات روی را با کودهای دیگر مخلوط کرد؟
بله، اما باید از اختلاط با کودهای قلیایی یا فسفاته قوی خودداری شود تا واکنش نامطلوب ایجاد نشود.
5. مصرف زیاد سولفات روی خطرناک است؟
بله، مصرف بیشازحد میتواند مسمومیت روی ایجاد کرده و باعث کاهش جذب آهن و منگنز شود.
6. علائم کمبود روی در گیاه چیست؟
کوچک شدن برگ ها، زردی بین رگبرگ ها، ریزبرگی، کاهش رشد و کاهش تشکیل میوه از نشانه های کمبود است.
7. آیا سولفاتروی در خاکهای آهکی موثر است؟
اثرگذار است اما کارایی کاهش مییابد؛ به همین دلیل چالکود یا مصرف کلاتروی در این خاکها توصیه میشود.
8. آیا میتوان سولفات روی را در سیستم آبیاری قطرهای مصرف کرد؟
بله، نوع پودری یا محلول آن در سیستمهای تحت فشار بسیار خوب عمل میکند.
9. آیا سولفاتروی باعث افزایش باردهی میشود؟
بله، تامین روی کافی موجب بهبود گرده افشانی، افزایش تشکیل میوه و رشد بهتر گیاه میشود.
