آب اکسیژنه یا پراکسید هیدروژن (H₂O₂) یکی از پرکاربردترین مواد شیمیایی در صنایع مختلف به‌ویژه در شوینده‌ها، پزشکی و تصفیه آب است. این ماده شیمیایی با خاصیت اکسیدکنندگی قوی خود، در ضدعفونی، سفیدکنندگی و از بین بردن آلودگی‌های میکروبی نقش مهمی دارد. امروزه بسیاری از تولیدکنندگان برای خرید آب اکسیژنه به سراغ مراکز معتبر و تخصصی می‌روند تا از خلوص، پایداری و کیفیت استاندارد آن اطمینان حاصل کنند. در این میان، شیمی تاپ به عنوان یکی از معتبرترین تأمین‌کنندگان مواد اولیه شوینده و شیمیایی، انواع آب اکسیژنه صنعتی و دارویی را با کیفیت تضمین‌شده و قیمت رقابتی به سراسر کشور عرضه می‌کند.
تاریخچه آب اکسیژنه
آب اکسیژنه نخستین‌بار در سال ۱۸۱۸ توسط شیمیدان فرانسوی «تنار» کشف شد. در آن زمان، از این ترکیب برای اهداف تحقیقاتی و پزشکی استفاده می‌شد، اما به‌تدریج کاربردهای گسترده‌تری در صنایع مختلف پیدا کرد. در اواخر قرن نوزدهم، فناوری تولید صنعتی آن توسعه یافت و به‌عنوان عامل سفیدکننده در صنایع کاغذ، نساجی و شوینده‌ها مورد استفاده قرار گرفت. با پیشرفت علم شیمی و افزایش آگاهی از خواص ضد میکروبی و اکسیژن‌زای آن، امروزه آب اکسیژنه یکی از ترکیبات اصلی در تولید محصولات ضدعفونی‌کننده، شوینده‌های خانگی و صنعتی و حتی فرمولاسیون‌های دارویی به شمار می‌رود.
مشخصات و ویژگی های آب اکسیژنه
آب اکسیژنه مایعی بی‌رنگ، بدون بو و کمی تند است که خاصیت اکسیدکنندگی بالایی دارد. این ترکیب به‌راحتی در آب و الکل حل می‌شود و معمولاً در غلظت‌های ۳٪ تا ۵۰٪ در بازار عرضه می‌گردد. ویژگی مهم آن، تجزیه شدن به آب و اکسیژن است که آن را به ترکیبی نسبتاً سازگار با محیط‌زیست تبدیل کرده است. با این حال، آب اکسیژنه نسبت به نور و حرارت حساس است و در مجاورت فلزات یا مواد آلی ناپایدار می‌شود.
جدول ویژگی‌های فنی آب اکسیژنه
ویژگی | توضیحات |
فرمول شیمیایی | H₂O₂ |
حالت فیزیکی | مایع بی‌رنگ |
چگالی | حدود 1.45 گرم بر سانتی‌متر مکعب |
نقطه جوش | حدود 150 درجه سانتی‌گراد |
پایداری | ناپایدار در برابر نور و حرارت |
pH محلول 30٪ | بین 3.5 تا 4.5 |
انحلال‌پذیری | محلول در آب و الکل |
بوی خاص | تند و کمی تحریک‌کننده |
گریدهای موجود | صنعتی، دارویی، خوراکی و آزمایشگاهی |
انواع آب اکسیژنه
- آب اکسیژنه صنعتی:
این نوع از آب اکسیژنه در غلظت‌های بالا (معمولاً بین ۳۵ تا ۵۰ درصد) تولید می‌شود و در صنایع شوینده، تصفیه آب، کاغذسازی و نساجی کاربرد دارد. قدرت اکسیدکنندگی بالا و توان سفیدکنندگی قوی از ویژگی‌های آن است. - آب اکسیژنه دارویی:
در غلظت پایین (حدود ۳٪) برای ضدعفونی زخم‌ها، ابزار پزشکی و بهداشت دهان استفاده می‌شود. این نوع از نظر خلوص و ایمنی کنترل‌شده است و برای مصارف انسانی مناسب می‌باشد. - آب اکسیژنه خوراکی و آزمایشگاهی:
دارای بالاترین سطح خلوص بوده و برای آزمایشگاه‌های تحقیقاتی، صنایع دارویی و برخی فرآیندهای غذایی خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع باید در محیط‌های کنترل‌شده و با تجهیزات ایمنی ویژه نگهداری شود.
کاربرد های آب اکسیژنه
- در صنایع شوینده:
به عنوان عامل سفیدکننده و ضد میکروب در تولید پودرهای لباسشویی، شامپوها و مایع‌های ظرفشویی استفاده می‌شود و باعث درخشش و پاکیزگی بیشتر می‌گردد. - در پزشکی و داروسازی:
در غلظت‌های پایین برای ضدعفونی زخم‌ها، حذف باکتری‌ها و تمیز کردن ابزار پزشکی به کار می‌رود. همچنین در تولید برخی داروهای ضدعفونی‌کننده و فرمولاسیون‌های پوستی نیز استفاده می‌شود. - در تصفیه آب و فاضلاب:
آب اکسیژنه با خاصیت اکسیدکنندگی خود ترکیبات آلی، بوهای نامطبوع و میکروارگانیسم‌های مضر را از بین می‌برد و کیفیت آب را بهبود می‌بخشد. - در صنایع کاغذ و نساجی:
برای سفید کردن الیاف طبیعی و مصنوعی بدون آسیب رساندن به ساختار آن‌ها استفاده می‌شود. همچنین در فرایند رنگ‌برداری پارچه‌ها و کاغذ نقش مهمی دارد. - در صنایع غذایی:
به عنوان ماده ضدعفونی‌کننده در تجهیزات فرآوری مواد غذایی، بطری‌ها و خطوط بسته‌بندی کاربرد دارد.
روش تولید آب اکسیژنه
تولید صنعتی آب اکسیژنه معمولاً با فرآیند آنتراکینون (Anthraquinone Process) انجام می‌شود. در این روش، آنتراکینون در حلال آلی احیا شده و سپس با اکسیژن هوا اکسید می‌شود تا پراکسید هیدروژن به‌دست آید. در نهایت، این ترکیب از حلال جدا و تغلیظ می‌شود.
روش دیگر الکترولیز آب است که بیشتر در مقیاس آزمایشگاهی برای تولید مقادیر کم از آب اکسیژنه به کار می‌رود. هر دو روش نیازمند کنترل دقیق دما و pH هستند تا محصول نهایی از پایداری و خلوص کافی برخوردار باشد.
سوالات متداول
- آیا آب اکسیژنه سمی است؟
در غلظت بالا ممکن است خورنده و خطرناک باشد، ولی در غلظت پایین بی‌ضرر است. - تفاوت آب اکسیژنه صنعتی و دارویی چیست؟
تفاوت اصلی در خلوص و میزان غلظت است. - آیا می‌توان از آب اکسیژنه برای پوست استفاده کرد؟
فقط در غلظت‌های پایین و با احتیاط، زیرا ممکن است باعث تحریک پوست شود. - چطور باید آب اکسیژنه را نگهداری کرد؟
در ظروف تیره، خشک و خنک دور از نور مستقیم خورشید. - آیا آب اکسیژنه با مواد دیگر واکنش می‌دهد؟
بله، با فلزات و مواد آلی می‌تواند واکنش اکسیدکنندگی داشته باشد. - آیا آب اکسیژنه برای محیط زیست مضر است؟
خیر، چون به آب و اکسیژن تجزیه می‌شود. - آیا می‌توان آب اکسیژنه را با کلر ترکیب کرد؟
خیر، ترکیب این دو ماده بسیار خطرناک است. - از کجا می‌توان آب اکسیژنه باکیفیت خرید؟
از شرکت‌های معتبر مانند شیمی تاپ که تأمین‌کننده مستقیم مواد اولیه شوینده شیمیایی است.
